Psychologia – Strach i jego elementy

Każdy człowiek w swoim życiu doświadcza strachu. Definicje psychologiczne opisują go jako naturalną, prostą reakcję na występujące w danym momencie konkretne niebezpieczeństwo, zagrażające zdrowiu bądź życiu danej osoby. W odróżnieniu od lęku, którego źródło jest często nieskoncentrowane, a czas jego trwania może utrzymywać się miesiącami, strach pojawia się i znika równie szybko.

Będąc pod wpływem sytuacji która może nam zagrażać, człowiek doświadcza reakcji strachu. Źródła psychologiczne wyszczególniają cztery odmienne od siebie elementy, których występowanie lub ich brak, informuje nas czy mamy do czynienia właśnie z tą konkretną emocją. Elementy te sprowadzają się zarówno do symptomów stricte psychicznych, dziejących się wewnątrz naszej psychiki, jak i symptomy behawioralne, wpływające na nasze zachowanie. Tymi elementami są: elementy poznawcze, somatyczne, emocjonalne oraz behawioralne.

Elementy poznawcze sprowadzają się do naszych myśli, spostrzeżeń, obaw. Są one odpowiedzialne za rozpoznanie, czy dany przedmiot, osoba lub sytuacji stanowi dla nas zagrożenie, a także odpowiadają za szybkie poinformowanie całego ciała o niebezpieczeństwie. Prostym przykładem może być sytuacja, kiedy przemierzając ciemną, pustą uliczkę, nagle czujesz za sobą ruch, a pierwszą myślą jaka się pojawia to “Ktoś chce zrobić mi krzywdę!”. Należy dodać, że to właśnie elementy poznawcze, te konkretne myśli, są niejako mechanizmem wyzwalającym reakcje strachu.

Elementy somatyczne są podzielone na dwie grupy: zewnętrze oraz wewnętrzne. Te pierwsze należą do typowych reakcji na strach, które mogą być widoczne dla innych osób – powiększone źrenice, gęsia skórka, krople potu na czole. Elementy wewnętrzne nie są widoczne dla innych osób, a ich rolą jest mobilizacja do reakcji pogotowia, inaczej zwaną walką lub ucieczką. To właśnie one odpowiadają za przyspieszone bicie serca, oddechu, wydzielanie adrenaliny, a w niektórych przypadkach nagłego, silnego stresu – utraty kontroli nad pęcherzem oraz zwieraczem.

Elementy emocjonalne pociągają za sobą wszelką gamę odczuć, kojarzonych z występowaniem strachu. Pojawia się poczucie przerażenia, grozy, niekiedy także paniki. Odpowiadają one także za takie reakcje jak drżenie, mrowienie kończyn bądź skóry czy mdłości. Opisując sytuacje w których występuje strach, osoby w większości podają właśnie elementy emocjonalne.

Elementy behawioralne to wszelkie zachowania, których podejmuje się człowiek pod wpływem występowania strachu. Są one dzielone na dwie grupy, gdzie w przypadku pierwszej możemy mówić o mimowolnych odruchach, druga grupa zaś to reakcje sprawcze które odpowiadają za wszelkie próby poradzenia sobie ze strachem.

Strach pomimo swojego naturalnego występowania, także jest odczuciem o wiele bardziej złożonym niż mogłoby nam się z początku wydawać. Pomimo iż w psychologii jest nazywany prostą reakcją na niebezpieczeństwo, to w jego skład wchodzą poszczególne elementy, które warunkują to, czy mamy do czynienia właśnie ze strachem, czy tylko z chwilową sytuacją stresową.

Kategoria: Psychiatra